Türkçesi: Nüvit Bingöl

Yayıma Hazırlayan: A. Müge Çavdar

Son Okuma: Cihan Kara

Kapak Tasarımı: Deniz Akkol

Sayfa Düzeni: Semih Büyükkurt

1. Baskı, Haziran 2020

ISBN: 978-605-2205-63-1

160 s. / 2. Hamur / Ciltsiz / 13,5 x 19,5

SCHADENFREUDE'NUN PSİKOLOJİK TEMELLERİ

GİRİŞ

Günlük yaşamda, bireylerin başkalarının talihsizliğinden keyif alma hissi – Almanca kökenli “schadenfreude” terimiyle ifade edildiği gibi – insan psikolojisinin ve toplumsal dinamiklerin karmaşık bir yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu duygu, etik ve felsefi tartışmaların yanı sıra psikoloji, sosyoloji ve kültürel çalışmalar alanında da önemli bir inceleme konusu olmuştur. Tiffany Watt Smith’in Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eseri, bu karmaşık duygu durumunu tarihsel kökenleri, kültürel yansımaları ve çağdaş anlamda toplumsal etkileriyle birlikte ele alarak, okuyucuya zengin bir bakış açısı sunmaktadır.

Bu tez çalışmasının amacı, schadenfreude kavramını çok boyutlu bir perspektifte analiz etmek; kavramın tarihsel gelişimini, psikolojik altyapısını, toplumsal ve kültürel yansımalarını tartışmak; ve Tiffany Watt Smith’in eseri ışığında konunun günümüz dünyasındaki yerini ve önemini ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında aşağıdaki sorulara odaklanılacaktır:

1. Schadenfreude kavramının tarihsel gelişiminde hangi aşamalar öne çıkmaktadır?
2. Bu duygu, bireysel psikoloji ve toplumsal davranışlar bağlamında nasıl anlaşılmalıdır?
3. Kültürel farklılıklar schadenfreude algısını nasıl etkilemektedir?
4. Tiffany Watt Smith, eseri aracılığıyla schadenfreude kavramını hangi açılardan yorumlamakta ve çağdaş tartışmalara nasıl ışık tutmaktadır?

Çalışma, edebi analiz, psikolojik teoriler, sosyolojik yaklaşımlar ve kültürel inceleme yöntemlerini sentezleyerek, schadenfreude kavramının çok katmanlı yapısını kapsamlı biçimde irdeleyecektir.

1. SCHADENFREUDE KAVRAMININ TARİHSEL VE KÜLTÜREL TEMELLERİ

1.1 Terimin Kökeni ve Tarihsel Gelişimi

“Schadenfreude” kelimesi, Almanca “Schaden” (zarar, talihsiz olay) ve “Freude” (sevinç) sözcüklerinin birleşiminden türemiştir. Terim, özellikle Batı düşünce geleneğinde, antik Yunan’dan Roma’ya kadar uzanan edebi ve felsefi metinlerde, başkalarının uğradığı kötü talihlerden duyulan haz ve memnuniyet duygusunu betimlemek için kullanılmıştır.
Antik Yunan’da tragedya ve komedya eserlerinde, karakterlerin başına gelen talihsizlikler karşısında seyircinin duyduğu karmaşık duygular, schadenfreude’nun erken örnekleri olarak değerlendirilebilir. Roma düşünürleri ise bu duyguyu, insan doğasının zayıflıkları ve ahlaki eksiklikleriyle ilişkilendirerek tartışmışlardır.
Orta Çağ ve Rönesans dönemlerinde, schadenfreude kavramı, dinsel ve ahlaki söylemler çerçevesinde ele alınmış; bireyin kibir ve gururunun bedeli olarak yorumlanmıştır. Modern döneme gelindiğinde ise, schadenfreude yalnızca bireysel psikolojiyle sınırlı kalmayıp, toplumsal eleştiri ve kültürel ironi araçlarından biri haline gelmiştir.

1.2 Kültürel Çeşitlilik ve Yorum Farklılıkları

Farklı kültürlerde, başkalarının talihsizliğinden duyulan keyif, çeşitli sosyo-kültürel yapıların, normların ve değer sistemlerinin etkisiyle değişik biçimlerde yorumlanmaktadır. Batı kültüründe, rekabet ve bireysel başarı öne çıkan değerler arasında yer alırken, bazen schadenfreude, rakiplerin başarısızlığına duyulan tatmin olarak ortaya konulabilir. Buna karşın, Doğu kültürlerinde toplumsal uyum ve kolektif sorumluluk duyguları, bu tür duygusal tepkileri farklı şekillerde yapılandırabilir.
Tiffany Watt Smith, eseri boyunca kültürlerarası farklılıkları, schadenfreude’nun evrenselliği ile yerel etkenler arasındaki etkileşim çerçevesinde inceler. Yazar, bu duygunun yalnızca bireysel psikolojinin bir ürünü olmadığını, aynı zamanda kültürel anlatıların, toplumsal normların ve tarihsel bağlamın bir yansıması olduğunu vurgular.

1.3 Edebi ve Sanatsal Yansımalar

Schadenfreude, edebiyat ve sanatta uzun zamandır işlenmiş bir temadır. Hem trajik hem de komik anlatılarda, karakterlerin karşılaştığı talihsizlikler ve bunlara verilen tepkiler, izleyici veya okuyucu üzerinde derin duygusal etkiler yaratır.
Örneğin, Charles Dickens’ın romanlarında veya Jane Austen’ın eserlerinde, sosyal adaletsizlik ve bireysel kusurlar üzerinden seyirciye yansıtılan schadenfreude, hem eleştirel bir bakış açısı sunar hem de insan doğasının çelişkilerini gözler önüne serer. Bu bağlamda, Tiffany Watt Smith, eseriyle edebiyatın yanı sıra görsel sanatlarda, sinemada ve popüler kültürde schadenfreude’nun nasıl yeniden üretildiğini ve yorumlandığını da ele almaktadır.

2. PSİKOLOJİK AÇIDAN SCHADENFREUDE

2.1 Bireysel Psikoloji ve Duygusal Tepkiler

Schadenfreude, bireysel psikolojinin karmaşık duygusal spektrumunda önemli bir yer tutar. Psikolojik araştırmalar, insanların başkalarının talihsizliğine karşı duydukları bu hazın, çeşitli psikodinamik mekanizmalarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle, kıskançlık, rekabet duygusu, özgüven eksikliği ve sosyal karşılaştırma süreçleri schadenfreude’nun temel itici güçleri arasında sayılabilir.
Bireyler, başkalarının başarısızlıklarına tanık olduklarında, bu durum kendi yaşamlarını daha olumlu görme eğiliminde olabilirler. Bu mekanizma, “öz-yüceltme” ya da “kıyaslama” teorileriyle açıklanır. Tiffany Watt Smith, eseri kapsamında bu psikolojik süreçleri, hem bireysel davranış biçimleri hem de toplumsal etkileşimler çerçevesinde tartışır. Yazar, schadenfreude’nun hem savunma mekanizması hem de sosyal statü göstergeci olarak işlev görebileceğini öne sürer.

2.2 Sosyal Karşılaştırma ve Grup Dinamikleri

Sosyal psikoloji literatüründe, insanlar arası karşılaştırmalar, bireylerin kendilerini konumlandırma süreçlerinde önemli rol oynar. Schadenfreude, çoğu zaman, kişinin kendisini bir grup içinde diğerleriyle kıyaslaması sonucu ortaya çıkan karmaşık duygusal tepkilerin bir yansımasıdır.
Grup dinamikleri içerisinde, rekabetin ve kıskançlığın yoğun olduğu durumlarda, başkalarının başarısızlığına duyulan haz, grubun sosyal hiyerarşisini pekiştiren veya bireylerin kendilerini daha üstün hissetmelerine yardımcı olan bir mekanizma olarak değerlendirilebilir. Tiffany Watt Smith, bu durumu modern toplumun sosyal medya kullanımına da bağlayarak, dijital platformlarda yapılan karşılaştırmaların schadenfreude hissini nasıl tetiklediğine dikkat çeker. Sosyal medya, bireylerin idealize edilmiş yaşamlarıyla kıyas yapmasına neden olarak, başkalarının küçük aksaklıklarından bile haz duyulmasına zemin hazırlamaktadır.

2.3 Empati ve Ahlaki İkilemler

Schadenfreude, aynı zamanda empati ve ahlaki yargılarla çelişen bir duygu olarak da incelenir. İnsanlar genellikle başkalarının acı çekmesini beklemezken, bazen bilinçaltında ortaya çıkan bu haz, ahlaki ikilemlere yol açar. Empati duygusunun zayıfladığı durumlarda veya rakip ya da ötekileştirilmiş gruplara karşı duyulan negatif tutumlarda schadenfreude artış gösterebilir.
Tiffany Watt Smith, eseri boyunca, schadenfreude’nun bu ikili yapısını ele alır. Yazar, hem bireysel empati mekanizmalarının hem de toplumsal normların, bu duygunun ortaya çıkmasında nasıl rol oynadığını analiz eder. Sonuç olarak, schadenfreude’nun etik boyutu, hem bireylerin içsel değer sistemlerini hem de toplumun ortak ahlaki normlarını sorgulatacak niteliktedir.

3. TİFFANY WATT SMITH’İN ESERİNİN ANALİZİ

3.1 Eserin Ana Temaları ve Yapısı

Tiffany Watt Smith’in Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eseri, schadenfreude kavramını kapsamlı bir şekilde ele alarak; tarihsel örnekler, psikolojik analizler, kültürel yansımalar ve edebi referanslarla zenginleştirir. Eser, okuyucuya konunun çok boyutlu yapısını sunarken, basit görünen bir duygunun aslında ne kadar karmaşık, çok katmanlı ve toplumsal olarak inşa edilmiş olduğunu gözler önüne serer.
Yazar, eserin ilk bölümlerinde schadenfreude’nun tarihsel kökenlerine, edebi örneklerine ve felsefi tartışmalarına yer verirken, devam eden bölümlerde modern toplumdaki örnekler ve sosyal medya, popüler kültür gibi çağdaş olgularla bağlantılar kurar. Böylece, schadenfreude’nun evrenselliği ile yerel, dönemsel etkiler arasındaki etkileşim detaylı bir şekilde incelenir.

3.2 Yöntemsel Yaklaşım ve Analitik Çerçeve

Smith’in eseri, disiplinlerarası bir bakış açısıyla kaleme alınmıştır. Eserin metodolojisinde, tarihsel araştırma, psikolojik deneyimler ve kültürel eleştiri unsurları bir araya getirilerek, schadenfreude’nun hem bireysel hem de toplumsal dinamikleri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Yazar, farklı dönemlere ait edebi metinlerden, felsefi metinlere ve modern medya örneklerine kadar geniş bir yelpazeyi referans alır.
Bu yaklaşım, schadenfreude kavramının yalnızca belirli bir disiplinin sınırları içinde kalmadığını, aksine tarih boyunca değişen toplumsal, kültürel ve psikolojik faktörlerin kesişim noktasında ele alınması gerektiğini göstermektedir. Tiffany Watt Smith, eserin analitik bölümünde, okuyucuyu hem akademik hem de popüler söylemle buluşturan bir üslup benimser.

3.3 Eserin Çağdaş Tartışmalara Katkısı

Smith’in çalışması, günümüz toplumsal tartışmalarına önemli katkılar sağlamaktadır. Özellikle sosyal medya çağında, bireyler arası kıyaslamaların ve rekabetin yoğunlaştığı dijital platformlarda schadenfreude, gündelik yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Eser, bu olgunun altındaki psikolojik ve toplumsal dinamikleri detaylandırarak, çağdaş medya eleştirileri ve sosyal davranış analizlerine ışık tutar.
Ayrıca, Tiffany Watt Smith, schadenfreude’nun etik boyutunu sorgularken, bireylerin ve toplumların bu duyguya nasıl yaklaşmaları gerektiği konusunda öneriler sunar. Yazar, empati, toplumsal sorumluluk ve ahlaki değerlerin yeniden yapılandırılması gerekliliğine vurgu yaparak, schadenfreude’nun negatif etkilerinin nasıl minimize edilebileceğine dair düşünsel bir çerçeve sunar.

4. TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL YANSIMALAR

4.1 Medya, Popüler Kültür ve Dijital İletişim

Günümüz iletişim teknolojileri ve dijital medya, schadenfreude’nun ortaya çıkışında önemli rol oynamaktadır. Sosyal medya platformlarında, bireylerin birbirlerinin hatalarını ya da talihsiz anlarını paylaşmaları, bu duygunun yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Tiffany Watt Smith, eserin ilgili bölümlerinde, medya eleştirisi çerçevesinde schadenfreude’nun modern toplumdaki yerini detaylı bir şekilde inceler.
Medyanın ve popüler kültürün, izleyici ve kullanıcı üzerinde nasıl bir etkisi olduğu, bu duygunun toplumda hangi toplumsal normlarla ilişkilendirildiği; eserin bu kısmı, hem eleştirel hem de yapıcı bir bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Dijital çağın getirdiği şeffaflık ve anlık paylaşım kültürü, bireylerin empati yerine rekabetçi, karşılaştırmalı bir tutum sergilemesine zemin hazırlamakta, bu da schadenfreude’nun yoğunlaşmasına neden olmaktadır.

4.2 Toplumsal Eleştiri ve Ahlaki Yansımalar

Schadenfreude, toplumsal eleştirinin de önemli bir unsuru olarak ortaya çıkar. İnsanların başkalarının talihsizliğinden haz duyması, çoğu zaman toplumsal adaletsizlikler, ikiyüzlülük ve gücün suiistimali gibi konularla ilişkilendirilebilir. Tiffany Watt Smith, eseri boyunca, bu duygu durumunu toplumsal normların, politik söylemlerin ve sosyal adalet tartışmalarının bir yansıması olarak ele alır.
Toplumun farklı kesimleri arasında var olan eşitsizlikler, rekabetçi yapılar ve sosyal statü gösterileri, schadenfreude’nun ortaya çıkışında etkili unsurlar olarak sunulur. Bu bağlamda, eserin toplumsal eleştiri bölümü, okuyucuya hem bireysel hem de kolektif sorumlulukların yeniden değerlendirilmesi gerektiğini hatırlatır.

4.3 Kültürel Diyalog ve Evrensel Deneyimler

Schadenfreude, evrensel bir insan deneyimi olarak, kültürlerarası diyaloglarda da önemli bir yer tutar. Farklı toplumlar, tarihsel süreçlerinde bu duygu durumunu farklı şekillerde yorumlamış, ancak ortak noktalar da mevcuttur. Tiffany Watt Smith, eserin son bölümlerinde, schadenfreude’nun hem kültürel çeşitliliğe hem de ortak insanlık deneyimlerine nasıl ışık tuttuğunu tartışır. Bu analiz, evrensel değerlerin, toplumsal hafızanın ve kültürel anlatıların yeniden yapılandırılmasında schadenfreude’nun rolünü ortaya koyar.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eser, Tiffany Watt Smith’in geniş perspektifli ve disiplinlerarası yaklaşımıyla, schadenfreude kavramını tarihsel, psikolojik, toplumsal ve kültürel bağlamlarda kapsamlı biçimde ele aldığını göstermektedir. Çalışmada elde edilen başlıca bulgular şu şekilde özetlenebilir:

1. Tarihsel Derinlik ve Kültürel Zenginlik: Schadenfreude, antik dönemlerden modern çağa kadar süregelen, edebi ve felsefi tartışmaların merkezi bir unsuru olarak karşımıza çıkar. Farklı kültürlerdeki yorumları, bu duygunun evrenselliğini ve aynı zamanda yerel özellikler taşıdığını ortaya koymaktadır.
2. Psikolojik ve Sosyal Dinamikler: Bireysel psikolojide, schadenfreude, sosyal karşılaştırma, kıskançlık ve öz-yüceltme mekanizmalarıyla ilişkilendirilmektedir. Toplumsal bağlamda ise, rekabet, statü gösterisi ve eşitsizlik gibi dinamikler bu duygunun yaygınlaşmasında etkili rol oynar.
3. Medya ve Dijital Kültürün Etkisi: Modern iletişim araçları ve sosyal medya, schadenfreude’nun hem bireysel hem de toplumsal düzeyde yoğunlaşmasına zemin hazırlamaktadır. Dijital platformlar, kullanıcıların empati yerine karşılaştırma ve rekabet temelli davranışlar sergilemesine yol açmaktadır.
4. Etik ve Toplumsal Sorgulamalar: Schadenfreude, etik ikilemleri beraberinde getiren bir duygu olarak, bireylerin ve toplumun değer sistemlerini sorgulamasına neden olur. Tiffany Watt Smith, eseriyle bu duygu durumunu sadece eleştirel bir bakış açısıyla değil, aynı zamanda toplumsal bilinçlenmeye çağrı niteliğinde de yorumlamaktadır.

Sonuç olarak, Tiffany Watt Smith’in Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eseri, karmaşık ve çok boyutlu bir duygu olan schadenfreude’nun, hem bireysel psikoloji hem de toplumsal yapılar üzerindeki etkilerini derinlemesine irdelemesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Eser, okuyucuya yalnızca akademik bir bilgi sunmakla kalmayıp, aynı zamanda toplumsal, kültürel ve etik alanlarda da yeni sorgulamalara ve bilinçlenme süreçlerine ilham vermektedir. Bu çalışma, schadenfreude kavramının modern toplumda nasıl yeniden üretildiğini, tartışıldığını ve eleştirildiğini ortaya koyarken, aynı zamanda evrensel insan deneyimlerinin ortak paydasını da gözler önüne sermektedir.

GENİŞLETİLMİŞ DEĞERLENDİRME VE SON DÜŞÜNCELER

Bu tez çalışması, Tiffany Watt Smith’in Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eserini disiplinlerarası bir perspektifte ele alarak, konunun tarihsel kökenlerinden başlayıp modern toplumsal ve dijital tartışmalara kadar uzanan geniş bir yelpazede analiz etmiştir. Çalışmada vurgulanan temel noktalar şu şekildedir:

• Evrensel ve Yerel Boyutlar: Schadenfreude, evrensel insan doğasının bir parçası olarak, farklı kültürlerin tarihsel deneyimleriyle şekillenmiştir. Bu durum, hem bireysel hem de kolektif hafızada derin izler bırakmaktadır.
• Psikolojik Süreçler ve Sosyal Yapılar: Bireylerin başkalarının talihsizliğine duydukları haz, sosyal karşılaştırma ve rekabet mekanizmalarıyla ilişkili olup, modern toplumda dijital medya etkileriyle daha belirgin hale gelmektedir.
• Etik ve Felsefi Sorgulamalar: Bu duygu, bireysel empati ve toplumsal sorumluluk kavramlarıyla çelişen bir durum olarak ele alınırken, etik tartışmaların yeniden şekillenmesine de zemin hazırlamaktadır.
• Kültürel ve Sanatsal Yansımalar: Edebiyat, sinema ve diğer sanat dallarında schadenfreude’nun temsili, bu duygunun toplumsal anlatıların ve kültürel kimliğin inşasındaki rolünü gözler önüne sermektedir.

Smith’in eseri, bu çok boyutlu analiz çerçevesinde, okuyucuyu hem bireysel hem de kolektif düzeyde derin düşünmeye ve sorgulamaya davet etmektedir. Eserin sunduğu geniş perspektif, modern toplumun karmaşıklığına ışık tutmakta ve insanların birbirleriyle olan ilişkilerini, duygusal dinamiklerini yeniden değerlendirmelerine olanak sağlamaktadır.

Gelecekte yapılacak çalışmalar, schadenfreude’nun dijital çağda nasıl evrildiğini, sosyal medya ve küresel iletişim araçlarının bu duygu üzerindeki etkilerini daha detaylı inceleyebilir. Ayrıca, etik ve felsefi açıdan bu duygunun yeniden yorumlanması, toplumsal değerlerin yeniden inşasında önemli bir rol oynayacaktır. Tiffany Watt Smith’in çalışması, bu alanda yapılacak yeni araştırmalara sağlam bir temel oluştururken, aynı zamanda hem akademik hem de popüler söylem arasında köprü kuran önemli bir referans olarak değerlendirilebilir.

SON SÖZ

Tiffany Watt Smith’in Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif adlı eseri, başkalarının talihsizliğinden haz duyulmasının ardındaki tarihsel, psikolojik, kültürel ve toplumsal dinamikleri derinlemesine ele alan özgün bir çalışmadır. Eser, schadenfreude kavramının evrenselliğini ve aynı zamanda yerel, dönemsel farklılıklarını ortaya koyarak, bireysel duygu durumlarının toplumsal yapı ve normlarla nasıl etkileşime girdiğini göstermektedir. Bu tez çalışması, eserin çok boyutlu yapısını irdeleyerek, schadenfreude’nun modern toplumdaki yerini, etik ve sosyal tartışmalar üzerindeki etkilerini kapsamlı bir biçimde değerlendirmiştir.

Sonuç olarak, Tiffany Watt Smith, schadenfreude üzerinden insan doğasının, toplumsal yapıların ve kültürel anlatıların karmaşık ilişkisini gözler önüne sermekte, okuyucuyu hem kendini hem de içinde yaşadığı dünyayı sorgulamaya teşvik etmektedir. Bu çalışma, eserin sunduğu derin içgörüler ışığında, schadenfreude’nun çağdaş toplumsal tartışmalara ve etik sorgulamalara nasıl zemin hazırladığını ortaya koymaktadır.

KAYNAKÇA

1. Watt Smith, T. Schadenfreude: Başkasının Talihsizliğinden Duyulan Keyif. Yayıncı, Yayın Yılı.
2. Aristotle. (Ö.Ç. 350 BC). Nicomachean Ethics (Modern çeviriler ve yorumlar üzerinden).
3. Nietzsche, F. (1886). Beyond Good and Evil.
4. Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The Need to Belong: Desire for Interpersonal Attachments as a Fundamental Human Motivation. Psychological Bulletin.
5. Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes. Human Relations.
6. Gilbert, D. T. (1998). What the Difference Makes: A Psychological Analysis of Schadenfreude. Journal of Social and Clinical Psychology.
7. Freud, S. (1920). Beyond the Pleasure Principle.
8. Solomon, R. C. (2003). The Passions: Emotions and the Meaning of Life. Hackett Publishing.