Kitabın Adı:

İnovasyonun Sosyolojisi 

Yazar             :

Ömer Özdinç

Çevirmen:

  

Sayfa:

288 

Cilt:

Ciltsiz 

Boyut:

13,5 X 21 

Son Baskı:

30 Ekim, 2025 

İlk Baskı:

30 Ekim, 2025 

Barkod:

9786253893606 

Kapak Tsr.:

Adnan Elmasoğlu  

Editör:

Ahmet Batmaz  

Kapak Türü:

Karton 

Yayın Dili:

Türkçe 

 

 

Orijinal Dili:

 

Orijinal Adı:

    

Ömer Özdinç’in İnovasyonun Sosyolojisi Üzerine İnceleme

Giriş: Kitabın Amacı ve Kuramsal Arka Planı

Ömer Özdinç’in İnovasyonun Sosyolojisi adlı eseri, Türkiye’de sanayileşme ve teknoloji geliştirme çabalarının beklenen sıçramayı yaratamaması bağlamında inovasyon süreçlerini eleştirel bir bakışla inceler. Kitabın temel sorusu, mevcut politikalarda toplumsal ve kültürel boyutların göz ardı edilmesi sonucu mı istenen inovasyon başarısının sağlanamadığıdıralfayayinlari.com. Bu çerçevede yazar, inovasyonu sadece teknik-ekonomik bir süreç olarak ele alan dar yaklaşımları kırarak, inovasyonu kültürel değerler, sosyal ilişkiler ve tarihsel birikimle iç içe geçmiş bir “sosyal eylemler bütünü” olarak tanımlaralfayayinlari.com. Eser, hazır politika reçeteleri yerine inovasyon süreçlerini toplumsal gerçeklik içinde analiz edecek doğru bir çerçeve oluşturmayı hedefleralfayayinlari.com. Bu yönüyle inovasyon çalışmalarını sosyolojik bakış açısıyla zenginleştirmeyi amaçlayan Özdinç, Türk sosyolojisi ve teknoloji-politika alanında yeni bir rota çizmeye çalışmaktadır.

İnovasyon Kavramı: Sosyolojik Tanımlar ve Tarihçe

İnovasyon kavramı, sosyolojik açıdan ele alındığında ekonomik odaklı yorumların ötesine geçer. Geleneksel tanımlarda Schumpeter’in “yaratıcı yıkım” anlayışı ön plandadır: Schumpeter, teknolojik yeniliklerin eskiyi ortadan kaldırarak modern iktisadi aktivitenin merkezine girişimcileri yerleştirdiğini vurgular. Sosyolojik literatürde ise William Ogburn (1922) gibi öncü isimler, teknolojik yenilikleri toplumsal değişmenin temel dinamiklerinden saymış; Ogburn, icatları toplumsal etkileşimi tetikleyen faktörler olarak ele almıştır. Kolonur Gilfillan’ın The Sociology of Invention (1935) çalışması da icatların toplumsal sebeplerini ve etkilerini ortaya koymaya çalışarak inovasyonu sosyolojik bir perspektifle incelemiştir.

Yirminci yüzyılın ikinci yarısında, Everett Rogers’ın Diffusion of Innovations (1962) eseri innovasyonların toplumsal yayılmasını ele almıştır. Rogers, yeniliklerin ticarileşme sürecini ve toplumdaki kabulunu beş kategori üzerinden incelemiş, bugün hâlâ kullanılan inovasyon yayılma eğrisini ortaya koymuştur. 1960’lı yıllarda soğuk savaş ve bilim-teknoloji rekabeti bağlamında örgütsel sosyoloji inovasyonu yeni bir araştırma konusu olarak görmüştür. Tom Burns ve G.M. Stalker’ın 1961 tarihli çalışması, örgüt tiplerinin (mekanistik vs. organik) inovasyon üzerindeki etkisini inceleyerek, organik yapılı örgütlerin daha yenilikçi olduğunu öne sürmüştür.

1980’lerde teknoloji tarihi odaklı okumalar kuramsallaşmaya başlamış, Science and Technology Studies (STS) disiplini gelişmiştir. Bu dönemde Thomas Hughes, Wiebe Bijker ve Trevor Pinch gibi araştırmacılar, teknolojik determinizme karşı çıkıp teknolojinin toplumsal inşasını vurgulamıştır. 1980’ler aynı zamanda Mark Granovetter öncülüğünde yeni iktisadi sosyolojinin yükselişine sahne olmuş, sosyal ağlar yenilik süreçlerinin açıklanmasında önemli bir analitik araç haline gelmiştir. 2000’lerde ise Silicon Vadisi’nin yükselişi inovasyon çalışmalarını bölgesel ve ağ dinamiklerine kaydırmış, Annalee Saxenian gibi araştırmacılar bölgesel başarı farklarını toplumsal yapı üzerinden incelemiştir. Bu gelişmeler ışığında inovasyon kavramı, ekonomik ve teknik tanımlamaların ötesinde toplumsal ve kültürel bağlamda yeniden yorumlanmaya başlamıştır. Özdinç de bu literatürün bir devamı olarak inovasyon kavramını sosyolojik bir perspektifle yeniden ele alır.

İnovasyon ve Toplum: Yapı, Kültür ve Teknoloji İlişkileri

İnovasyon toplumsal bir olaydır ve toplumsal yapı ile kültürün kesişiminde ortaya çıkar. Özdinç’e göre inovasyon, teknolojik yeniliklerle birlikte kültürel değerler ve sosyal ilişkiler ağından beslenir; bu nedenle inovasyon süreçlerini anlama çabasında toplumsal dokunun ihmal edilmesi yetersiz kalıralfayayinlari.com. Sosyologların inovasyon ilgisi üç başlıkta özetlenebilir: yeniliklerin toplumu nasıl değiştirdiği (etki), toplumsal koşullara göre yeniliklerin nasıl yayıldığı (yayılım) ve yeniliği kolaylaştırıp zorlaştıran toplumsal dinamikler (üretim). Bu bağlamda kültürel normlar, eğitim, din gibi faktörler yeniliğin benimsenmesini etkiler. Örneğin sosyal inşa yaklaşımı (SCOT) teknolojinin toplumsal aktörler tarafından şekillendiğini vurgular; buna göre teknoloji ve toplum birbirini yansıtır, her ikisi birlikte artı değer üretir.

Türkiye özelinde ise inovasyonun sosyokültürel kaynaklarına odaklanan Özdinç, ulusal bağlamda teknoloji politikasının nasıl tasarlanması gerektiğini sorgular. Onda innovasyon sadece Ar-Ge bütçeleriyle sağlanamaz; tıpkı İnovasyonun Sosyolojisi kitabında da belirtildiği gibi, kültürel değerler ve tarihsel birikim inovasyonun başarısını belirleyen temel dinamiklerdendiralfayayinlari.com. Dolayısıyla toplumsal yapıdaki hiyerarşi, eğitim düzeyi, bürokrasi ve kurumlar arasındaki ilişkiler inovasyonu şekillendiren güçlü faktörlerdir. Özetle, inovasyon ve toplum kesişiminde teknolojiye yönelen tek-boyutlu yaklaşımlar yerine, çok boyutlu sosyolojik çerçeveler geliştirilmesi gerektiği savunulur.

Örgütler ve Kurumlarda İnovasyon: Modern Teoriler ve Pratikler

Örgüt düzeyinde inovasyon çalışmaları, genellikle örgüt yapıları ve kültürlerinin yeniliği teşvik edip etmediğine bakar. Burns ve Stalker’ın çalışmalarında örgütler iki tipte sınıflandırılır: mekanistik örgütlerde katı görev tanımları ve hiyerarşi öne çıkarken, organik örgütlerde daha esnek iletişim ve karar alma süreçleri inovasyonu destekler. Bu teori modern örgüt çalışmalarına temel olmuş, inovasyonun ortaya çıkmasında esnek yapılı kurumların rolünü vurgulamıştır.

Güncel örgüt teorilerinde ise yeni kurumsalcılık gibi yaklaşımlar, örgütlerin normlar ve kültürel beklentilerle şekillendiğini gösterir. Yenilikçi uygulamalar, bu yapıların içinde kurulabilen öğrenen organizasyonlar ve açık inovasyon ağları aracılığıyla desteklenir. Örneğin, Şirket içi Ar-Ge merkezleri veya üniversite-sanayi işbirlikleri gibi yapılar bilgi akışını hızlandırarak yeniliği teşvik eder. Özdinç’in çalışmasında da modern örgüt teorileriyle paralel olarak, inovatif pratiklerin kültürel ve sosyal bağlamla uyumlu olarak geliştirilmesi gerektiği vurgulanır. Kitap, örgütleri “sosyal eylemler bütünü” bağlamında değerlendirerek, yeniliğin örgüt kültüründe yaratıcılığın teşviki ve serbest düşünce ortamı ile beslendiğini ima ederalfayayinlari.com.

Özdinç’in Tezleri: Yazarın Yaklaşımı ve Katkıları

Özdinç’in temel tezi, inovasyonun dar teknik-ekonomik tanımlardan çıkarılıp toplumsal bağlamıyla yeniden ele alınmasıdır. Kitapta inovasyon, “kültürel değerler, sosyal ilişkiler ve tarihsel birikimle iç içe geçmiş bir sosyal eylemler bütünü” olarak tanımlanıralfayayinlari.com. Bu bakışla yazar, inovasyon süreçlerinin arkasındaki toplumsal dinamikleri tespit etmeye odaklanır. Özdinç, Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği ve Ar-Ge yönetimi altyapısına sahip olmasına rağmen doktorasını İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde Ulusal İnovasyon Sistemi üzerine yapmış bir araştırmacıdır. Bu disiplinlerarası deneyimi, ona inovasyon konusuna hem teknik hem de sosyolojik perspektiften yaklaşma olanağı verir.

İnovasyonun Sosyolojisi, sosyolojik kuramları teknoloji ve inovasyon alanına uygulayarak özgün bir model inşa etme çabası içeriralfayayinlari.com. Yazar, literatürde eksik kalan alanlara –örneğin Türkiye özelindeki sosyo-kültürel kaynak analizi– katkıda bulunur. Metodolojik olarak kitap, benzerlerine kıyasla daha kavramsal ve sentezsel bir yaklaşım benimser; inovasyon örüntülerini tarihsel verilerle ve ulusal bağlamla harmanlayarak kapsamlı bir resim sunar. Öte yandan, detaylı vaka analizlerinden veya nicel çalışmalardan ziyade kuramsal senteze odaklandığı görülür. Bu da eserin literatüre katkısı olarak yeni bir çerçeve sunarken, ampirik doğrulama ihtiyacını ise sonraki çalışmalar için bir sorunsal olarak bırakır.

Eleştirel Değerlendirme: Güçlü ve Zayıf Yönler

Özdinç’in eseri, inovasyonu sosyolojinin bir konusu haline getirerek Türk literatüründe önemli bir boşluğu doldurur. Kitabın en güçlü yanı, inovasyonu kültürel ve tarihsel bir bağlama oturtarak değerlendirmesidir; bu yaklaşım, genellikle iktisadi veya teknik perspektiflerle sınırlı kalan inovasyon tartışmalarına yeni bir boyut kataralfayayinlari.com. Eser, araştırmacılar ve politika yapıcılar için “sosyolojik bir pusula” işlevi görerek Türkiye’nin inovasyon gündemine sosyo-kültürel bir bilinç katmayı hedefleralfayayinlari.com. Ayrıca, uluslararası literatürde innovasyonu eleştirel inceleyen Benoît Godin gibi araştırmacıların izinden giderek, kavramın toplumsal inşasına dair önemli paralellikler çizer.

Karşılaştırıldığında, klasik sosyologların inovasyon tanımları daha dar kapsamlıdır. Örneğin Schumpeter inovasyonu girişimcilerin ‘yaratıcı yıkım’ sürecine indirgerken, Rogers benimseme süreçlerine odaklanır. Özdinç ise bu yaklaşımların ötesinde inovasyonu kültürle bağlantılı sosyal bir olgu olarak yeniden konumlandırır. Yine de eserin eleştirel yanları da vardır. Kitabın kuramsal odaklı yapısı, somut vakalara veya nicel veriye dayalı analizlerden yoksun kalmasına yol açabilir. Ayrıca, eserin ana hatları Türkiye özelinde çizilmiş olsa da uluslararası karşılaştırma örnekleri sınırlıdır. Bu, çalışmanın Türkiye bağlamına özgü değerini korurken global genelgeçerlik açısından ek tartışma gerektirebilir. Sonuç olarak, İnovasyonun Sosyolojisi, inovasyonun sosyo-kültürel yönlerini vurgulayan cesur bir çerçeve sunsa da, gelecekte bu çerçevenin daha geniş karşılaştırmalı ve ampirik çalışmalarla beslenmesi gerekecektir.

Sonuç: İnovasyonun Sosyolojik Bir Fenomen Olarak Konumu ve Özdinç’in Katkısı

Ömer Özdinç’in İnovasyonun Sosyolojisi adlı çalışması, inovasyonu salt teknik-teknolojik bir süreç olmaktan çıkarıp toplumsal dönüşümün ana eksenlerinden biri olarak ele alır. Kitap boyunca inovasyon, toplumsal yapının, kültürün ve tarihsel birikimin ayrılmaz bir parçası olarak yeniden tanımlanıralfayayinlari.com. Bu bakış açısı, inovasyona dair literatürdeki pro-inovasyon önyargısını kırmaya yönelik eleştirel çalışmalara benzer şekilde yenilik kavramının genişletilmesine katkı sunar. Özellikle Türkiye bağlamında, sosyolojik bir perspektifle inovasyonun nasıl sağlanabileceğini tartışması bakımından eser çok önemlidir.

Sonuç olarak, inovasyon yalnızca AR-GE yatırımlarından ya da teknoloji politikalarından ibaret görülmemeli; Özdinç’in vurguladığı gibi, yeniliğin özünde toplumsal değerler ve ilişkiler yataralfayayinlari.com. Bu çalışmanın en büyük katkısı, inovasyonu bir toplumsal eylemler bütünü olarak ele alarak sosyolojik bir anlayış getirmesidir. Özdinç’in önerdiği yeni çerçeve, gelecek çalışmalarda inovasyon politikalarına toplumsal derinlik kazandıracak bir temel oluşturacaktır.

Kaynakça: APA stilinde düzenlenmiştir.

Özdinç, Ö. (2025). İnovasyonun sosyolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
Özdinç, Ö. (2025, 11 Haziran). Teknolojik inovasyonların sosyolojideki yansımaları. SER Danışmanlık. (https://sd.com.tr/teknolojik-inovasyonlarin-sosyolojideki-yansimalari/)