Kitabın Adı:

Ion veya İlyada Üzerine  

Yazar             :

Platon   

Çevirmen:

Eyüp Çoraklı , Cana Vilken Çoraklı  

Sayfa:

56 

Cilt:

Ciltsiz 

Boyut:

12 X 20 

Son Baskı:

19 Ekim, 2021 

İlk Baskı:

19 Ekim, 2021 

Barkod:

9786254493218 

Kapak Tsr.:

Adnan Elmasoğlu  

Editör:

Eyüp Çoraklı  

Kapak Türü:

Karton 

Yayın Dili:

Türkçe 

 

 

Orijinal Adı:

Kleitophon 

Platon'un Ion ve İlyada Üzerine Bir Tez Çalışması

Giriş

Platon, Antik Yunan felsefesinin en önemli figürlerinden biri olup, düşünceleri Batı felsefesine derinlemesine nüfuz etmiştir. Felsefi eserlerinde, özellikle doğru bilgi, ahlaki erdem, adalet, sanat ve devlet üzerine derin analizler yapmıştır. Bu bağlamda, Ion ve İlyada üzerine yaptığı tartışmalar, hem sanat hem de bilginin doğasına dair önemli görüşler sunmaktadır. Bu yazıda, Platon’un Ion ve İlyada üzerine sunduğu felsefi görüşleri, aralarındaki ilişkiyi ve her iki eserde de sanat, bilgi ve ilham temalarını ele alarak daha derin bir inceleme yapacağız.

1. Ion Diyaloğu: Sanat, Bilgi ve İlham

Platon’un Ion adlı diyaloğu, özellikle sanatın doğası ve sanatçının rolü üzerine derinlemesine bir tartışma sunar. Diyalogda, ünlü bir şiir okuru olan Ion, Sokrat ile karşılaşır ve şiir hakkındaki görüşlerini tartışmaya başlar. Ion’un şiir hakkındaki bilgi iddiası, Sokrat tarafından sorgulanır. Bu tartışma, sanatçının yeteneği ve sanat eserinin gerçek bilgi ile ilişkisini ortaya koymak adına önemli felsefi soruları gündeme getirir.

Sokrat, Ion’un şiir hakkındaki bilgisini, onun kişisel bilgiden ziyade ilham yoluyla gelen bir tür 'öngörü' olduğunu öne sürer. Bu bakış açısı, Platon’un sanatçılarla ilgili daha geniş görüşleriyle de uyumludur. Platon, sanatçının bir tür ilham kaynağından, tanrıdan ya da ilahi bir güçten etkilenerek eserini ortaya koyduğunu savunur. Bu görüş, sanatçının bir 'aracı' olarak işlev gördüğünü ifade eder. Ion’un şiir bilgisi, Sokrat’a göre kişisel bir bilgi olmayıp, ilahi bir ilhamın ürünü olarak görülmelidir. Sanatçılar, tıpkı şairler gibi, tanrılardan gelen ilhamla doğruyu ve gerçeği ifade ederler. Ancak, sanatçının kendisi genellikle bu "gerçek" hakkında bilinçli bir bilgiye sahip değildir.

2. İlyada: Homeros'un Eserinde İnsan Doğası ve Tanrılar

Platon’un Ion diyaloğunda yaptığı tartışmalar, İlyada ve onun sanatla ilgili mesajlarını anlamada önemli bir temel sunar. Homeros’un İlyada adlı destanı, insanın doğası, kahramanlık, kader ve tanrılarla olan ilişkisini işler. Platon, İlyada üzerine yorumlarını yaparken, Homeros’un eserindeki tanrıların ve kahramanların aksiyonlarına dair önemli eleştirilerde bulunur. İlyada, ölümlülerin ve tanrıların ilişkilerini ve insanların kahramanlık anlayışlarını yüceltse de, Platon’un perspektifinden bakıldığında, bu destanda genellikle bir 'yanlış bilgi' ya da yanlış örnekler sergilenmektedir.

Platon’un İlyada üzerine yorumları, özellikle sanatın ahlaki eğitici rolüne dair önemli bir tartışmayı içerir. İlyada, kahramanlık ve cesaret gibi erdemleri yüceltse de, aynı zamanda tanrıların insanlara müdahalesini ve onların gönüllü iradelerine karşı sürekli bir güç mücadelesini anlatır. Bu noktada Platon, İlyada’daki tanrıların insanları yanlış yolda yönlendirmesini, insanın erdemini geliştirme adına tehlikeli olarak değerlendirmiştir. Çünkü, Platon’a göre, sanatın birincil amacı, insanları doğru yola, erdeme ve bilgeliğe yönlendirmelidir. İlyada’da ise tanrılar, insanları bazen sefaya, bazen de savaşa sürükler, dolayısıyla sanat burada moral bir değer taşımaktan çok, toplumsal düzeni pekiştiren bir faktör olabilir.

3. Platon’un Sanat ve Bilgi Anlayışı: Ion ve İlyada Bağlamında

Platon’un sanat ve bilgi anlayışı, hem Ion diyaloğunda hem de İlyada’daki temalarla bağlantılı olarak incelendiğinde, bazı önemli felsefi çıkarımlar yapabiliriz. Platon’a göre, bilgi, duyu organlarıyla değil, yalnızca akıl ve mantıkla erişilebilecek bir şeydir. Ion diyaloğunda Sokrat, Ion’un şiir hakkındaki bilgisini sorgularken, sanatçının gerçeği doğrudan bilmediği fakat ilham alarak yarattığı görüşünü savunur. Bu noktada, sanatçı gerçeği tam anlamıyla kavrayamaz; çünkü sanatçı da bir duyu organı gibi yalnızca ilahi bir kaynaktan gelen etkileri iletir.

Homeros’un İlyada’sı ise Platon’un sanat hakkındaki görüşleriyle çelişen bir eser olarak öne çıkar. Homeros’un eserinde sanat, çoğu zaman kahramanlık, tanrılar ve savaşla ilişkilendirilir. Fakat Platon’a göre, sanat gerçeği arayan bir araç değil, bazen bir yanılsamadır. İlyada’da insan doğasının ve tanrıların çatışması, insanları daha fazla savaşa, kıyıma ve erdemsizliğe yönlendiren unsurlardır. Bu yüzden, Platon sanatın amacının sadece eğlendirmek değil, insanları doğru bilgiye ve erdeme yönlendirmek olması gerektiğini savunur.

4. Sanatın Ahlaki Eğitici Rolü: Ion ve İlyada’dan Yola Çıkarak

Platon’un sanat üzerine eleştirilerinin temeli, sanatın ahlaki ve eğitici bir işlevi olması gerektiği görüşüne dayanır. Ion diyaloğunda sanatçının bilgelikten uzak ve yalnızca ilhamla hareket eden bir varlık olarak tanımlanması, Platon’un sanata dair olumsuz görüşlerini pekiştirir. Sanatçının bilgisi ve toplumsal faydası sınırlıdır, çünkü gerçeği ancak filozoflar ve akıl yoluyla ulaşılabilen kişiler keşfedebilir. Platon, sanatın insanları doğru bir şekilde eğitmesi gerektiğini ve bu yüzden İlyada gibi destanların bazen olumsuz etkiler yaratabileceğini savunur.

Ancak, Platon aynı zamanda sanatın güçlü bir toplumsal işlevi olduğunu da kabul eder. Bu bağlamda, sanatın toplum üzerinde olumlu bir etkisi olabilmesi için doğru bilgiye dayalı olması gerekir. İlyada gibi destanlar, insanlara kahramanlık ve cesaret gibi erdemleri öğretse de, aynı zamanda yanlış bilgiye ve şiddet içeren değerlere de yer verir. Platon, bu tür eserlerin eğitimsel değeri olduğunu ancak daha yüksek bir amaç için, doğru ve erdemli bir toplum için daha faydalı sanat biçimlerinin ortaya konması gerektiğini ifade eder.

Sonuç

Platon'un Ion ve İlyada üzerine yaptığı çözümlemeler, sanatın ve bilginin doğası hakkındaki derin felsefi tartışmalara kapı aralar. Ion’da, sanatın ilham yoluyla gelen bilgi olduğunu savunarak sanatçıyı bilge kişi olarak tanımlamaktan kaçınan Platon, İlyada üzerinden de sanatın toplumsal işlevi ve ahlaki rolü üzerine eleştirilerde bulunur. Bu felsefi bakış açısı, sadece sanatın amacı hakkında değil, aynı zamanda insanın bilgiye ve doğruya nasıl ulaşması gerektiği hakkında da önemli dersler sunar. Platon’un sanat hakkındaki düşünceleri, günümüz felsefesi ve estetiği için hala geçerliliğini koruyan derin bir kaynak teşkil etmektedir.