Kitabın Adı:

Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine

Yazar             :

Jürgen Habermas     

Çevirmen:

Mustafa Tüzel  

Sayfa:

1124 

Cilt:

Ciltsiz 

Boyut:

14 X 21 

Son Baskı:

14 Mayıs, 2019 

İlk Baskı:

14 Mayıs, 2019 

Barkod:

9786051719689 

Kapak Tsr.:

Füsun Turcan Elmasoğlu  

Kapak Türü:

Karton 

Yayın Dili:

Türkçe 

Orijinal Dili:

Almanca 

 

  

Orijinal Adı:

Zur Logik der Sozialwissenschaften 

Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine: Jürgen Habermas’ın Sosyal Bilimler Anlayışı ve Eleştirisi

Giriş

Jürgen Habermas, 20. yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri olarak, toplumsal teoriler, felsefi düşünceler ve iletişim anlayışlarıyla modern düşünceye büyük katkılarda bulunmuştur. Habermas’ın eserleri, genellikle insan ilişkilerinin temellerini ve toplumsal yapıları nasıl anlamamız gerektiğini sorgular. Özellikle Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine adlı eseri, toplumsal bilimlerin metodolojik temellerini sorgulayan bir çalışmadır. Habermas, toplumsal bilimlerin doğasını, bilimsel bilgi üretme süreçlerini ve bu süreçlerin toplumsal gerçeklikle nasıl bir ilişki kurması gerektiğini irdeleyerek, sosyal bilimlerin klasik pozitivist anlayışlarına karşı alternatif bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu yazı, Habermas’ın Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine adlı eserini geniş bir şekilde ele alarak, kuramsal temellerini, toplumsal bilimlere yönelik eleştirilerini ve toplumsal bilimlerin metodolojisine dair önerilerini tartışacaktır.

Habermas’ın Sosyal Bilimlere Bakışı

Habermas, sosyal bilimleri, doğa bilimlerinden ayıran temel özelliğin, insan eylemlerinin toplumsal bağlamda anlam üretme süreçlerine dayanması olduğunu savunur. Sosyal bilimler, doğa bilimlerinin nesnellik ve doğruluk hedeflerinden farklı olarak, insan toplumlarının ve ilişkilerinin anlamlı bir şekilde anlaşılmasını sağlamak için çalışır. Bu bağlamda, toplumsal bilimlerin mantığı, insan eyleminin anlamını, toplumsal etkileşimlerin ve bireysel davranışların toplumsal yapılarla nasıl ilişkili olduğunu ortaya koymaya yönelik olmalıdır.

Habermas, sosyal bilimlerin bilimsel olarak objektif bir anlayış geliştirmekle birlikte, toplumsal dünyayı anlamada yalnızca gözlem ve deneysel yöntemlerin yeterli olmadığını savunur. Ona göre, sosyal bilimlerin doğası gereği, toplumsal eylemler, bireylerin etkileşimleri, toplumsal bağlamlar ve dilsel iletişim bu bilimlerde belirleyici rol oynar. Bu noktada, Habermas, pozitivist bakış açısını eleştirir çünkü pozitivizm toplumsal olayları, tıpkı doğa bilimlerini analiz eder gibi, bir dış gözlemci perspektifinden anlamaya çalışır. Sosyal bilimlerin bilimsel bir doğruluk iddiası taşımasının yanı sıra, insan eylemlerinin toplumsal anlamını ve tarihsel bağlamını göz önünde bulundurması gerektiğini vurgular.

Habermas’a göre, toplumsal bilimlerin amacı, toplumların ve bireylerin eylemlerinin ve düşüncelerinin anlamını açıklamak olmalıdır. Toplum, sadece bireylerin rastgele eylemlerinden oluşan bir yapıyı değil, aynı zamanda bu eylemlerin ve ilişkilerin birbirleriyle kurduğu anlamlı bağları da içerir. Sosyal bilimlerin amacı, bu toplumsal anlamları çözümlemektir. Bu bağlamda, sosyal bilimler, doğa bilimlerine benzer bir nesnellik iddiasında bulunmamalı, bunun yerine toplumsal eylemlerin anlamını ve bu eylemlerin toplumsal bağlamla nasıl ilişkilendiğini ortaya koymalıdır.

Pozitivizm ve Eleştirisi: Toplumsal Bilimlerde Anlam ve Yorum

Habermas, toplumsal bilimlerin pozitivist anlayışına karşı çıkarak, toplumsal gerçekliği anlamanın, yalnızca gözlemlerle ve ölçümlerle mümkün olamayacağını belirtir. Pozitivizm, toplumsal olayları doğal olaylar gibi inceler, amacının ise gözlem ve deneyler aracılığıyla evrensel yasaları bulmak olduğunu savunur. Bu yaklaşım, toplumsal olayları anlamanın yalnızca dışsal bir gözlemle mümkün olduğunu öne sürer. Ancak Habermas, toplumsal dünyada insan eylemleri, kültür ve anlam gibi ögelerin bulunduğunu ve bunların ancak içsel bir anlayışla, yani katılımcı bir gözlemle anlaşılabileceğini savunur.

Habermas’ın Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine adlı eserinde sunduğu temel eleştirilerden biri, toplumsal bilimlerin, doğa bilimlerinin mantığından farklı olarak, toplumsal gerçekliği anlamak için yalnızca gözlemleri değil, bireylerin anlamlı eylemlerini ve etkileşimlerini de hesaba katması gerektiğidir. Sosyal bilimlerde, insanları ve toplumsal yapıları anlayabilmek için “yorumsamacı” bir yaklaşım gereklidir. Bu yaklaşım, insanların toplumsal yaşamları boyunca oluşturdukları anlam dünyalarını ve bireysel eylemlerini, onları anlamaya çalışan bir bakış açısıyla çözümlemeyi önerir. Habermas, sosyal bilimlerin, toplumsal eylemleri anlamak için bu yorumlayıcı yöntemi kullanması gerektiğini savunur.

Yorumsamacı yaklaşım, toplumsal dünyada eylemlerin ve davranışların arkasındaki anlamları çözümlemeyi hedefler. Toplumsal bilimlerin doğru bir şekilde anlam üretebilmesi için, yalnızca bireysel gözlemlerle değil, aynı zamanda toplumsal bağlamda bireylerin ne tür anlamlar ve motivasyonlar taşıdığını da göz önünde bulundurması gerekir. Bu, toplumsal olayları ve insan davranışlarını anlamak için daha katılımcı ve içsel bir yöntemin gerekli olduğunu ifade eder.

Habermas, pozitivizmin bu sınırlamalarını aşarak, toplumsal dünyayı sadece doğrudan gözlemlerle değil, aynı zamanda bu dünyada var olan anlam üretim süreçleriyle anlamanın mümkün olabileceğini savunur. Bu anlamda, sosyal bilimlerin daha kapsamlı bir anlayış geliştirebilmesi için, bireylerin toplumsal bağlamda ne tür anlamlar taşıdığına ve bu anlamların toplumsal etkileşimlerle nasıl şekillendiğine de dikkat etmesi gerekir. Bu noktada, Habermas, sosyal bilimlerin metodolojisinde, daha fazla katılımcı bir yaklaşım geliştirilmesi gerektiğini savunur.

İletişimsel Eylem ve Sosyal Bilimler

Habermas’ın İletişimsel Eylem Kuramı, sosyal bilimlerin mantığını anlamada önemli bir yere sahiptir. İletişimsel eylem, bireylerin toplumsal ilişkilerde karşılıklı anlayış ve uzlaşma sağlamak için bir araya geldikleri bir eylem biçimidir. Habermas, sosyal bilimlerin de bu tür bir iletişimsel eylemi anlamaya ve toplumsal anlam üretme süreçlerini çözümlemeye odaklanması gerektiğini savunur.

İletişimsel eylem, toplumsal eylemlerin yalnızca bireysel çıkarların ve rasyonel hesaplamaların bir sonucu olarak şekillenmediğini, aynı zamanda başkalarıyla ortak bir anlam ve anlayış kurma çabası olduğunu öne sürer. Bu, toplumsal bilimlerin, insanları yalnızca bireysel eylemciler olarak görmemesi gerektiğini, toplumsal etkileşimlerin ve iletişimin toplumların temellerini oluşturduğunu ifade eder.

Habermas’a göre, iletişimsel eylem, toplumsal bilimlerin doğru bir şekilde işlerlik kazanabilmesi için en temel araçtır. Toplumsal bilimlerin amacı, toplumsal yaşamın anlamını, bireylerin etkileşimlerini ve kolektif anlam üretme süreçlerini keşfetmek olmalıdır. Bu süreç, yalnızca doğrudan gözlemlerle değil, aynı zamanda dilsel etkileşimler, kültürel değerler ve normlar aracılığıyla anlaşılabilir. Toplumsal bilimlerin, toplumsal anlamların ve değerlerin inşa edilmesinde nasıl bir rol oynadığını keşfetmek, bireylerin toplumsal bağlamda nasıl anlamlar ürettiklerini çözümlemek için iletişimsel eylem, temel bir analiz yöntemi olarak karşımıza çıkar.

Toplumsal Bilimlerde Eleştirel Kuram

Habermas’ın sosyal bilimlere dair eleştirileri, eleştirel kuramın temel ilkeleriyle de iç içe geçer. Eleştirel kuram, toplumsal yapıları, güç ilişkilerini ve ideolojik yapıları eleştiren bir teoridir. Habermas, toplumsal bilimlerin, yalnızca toplumsal yapıları açıklamakla kalmayıp, bu yapıları dönüştürme potansiyeline sahip olması gerektiğini savunur. Bu bağlamda, sosyal bilimlerin amacı, toplumsal yapıların eleştirilmesi ve dönüşümü olmalıdır.

Habermas, toplumsal bilimlerin yalnızca mevcut toplumsal yapıları anlamakla kalmayıp, aynı zamanda bu yapıları eleştiren ve dönüştüren bir işlev görmesi gerektiğini belirtir. Sosyal bilimler, toplumsal yapıları belirli bir ideolojiye veya güce hizmet etmeyen bir şekilde eleştirmeli ve daha adil, eşitlikçi toplumsal yapıları inşa etmek için yol gösterici olmalıdır. Habermas’ın bu görüşü, sosyal bilimlerin yalnızca nesnel gözlemlerle sınırlı olmadığını, aynı zamanda toplumsal değişimi ve eleştiriyi de içeren bir role sahip olması gerektiğini savunur.

Sonuç

Jürgen Habermas’ın Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine adlı eseri, toplumsal bilimlerin metodolojisi hakkında önemli bir dönüm noktasını işaret eder. Habermas, toplumsal bilimlerin pozitivist bakış açısına karşı çıkarak, insan topluluklarının anlamlı etkileşimlerini ve toplumsal yapıları çözümlemek için daha yorumlayıcı bir yaklaşım geliştirilmesi gerektiğini savunur. Bu eser, sosyal bilimlerde daha katılımcı, eleştirel ve dönüşüm odaklı bir bakış açısının geliştirilmesi gerektiğini vurgular. Habermas’ın düşünceleri, toplumsal bilimlerin yalnızca açıklama değil, aynı zamanda toplumsal yapıları dönüştürme ve adaletin sağlanmasında önemli bir rol oynama potansiyeline sahip olduğunu ortaya koymaktadır.