Kitabın Adı:

Magna Charta Büyük Sözleşme ya da Özgürlükler Sözleşmesi  

Yazar             :

Cornelius Tacitus   

Çevirmen:

Selin Aktuyun  

Sayfa:

172 

Cilt:

Ciltsiz 

Boyut:

12 X 20 

Son Baskı:

20 Nisan, 2017 

İlk Baskı:

20 Nisan, 2017 

Barkod:

9786051714905 

Kapak Tsr.:

Elif Çepikkurt  

Kapak Türü:

Karton 

Yayın Dili:

Türkçe 

 

 

Orijinal Dili:

Latince 

Orijinal Adı:

Magna Charta Libertatum 

 

 

 

John Stuart Mill ve Faydacılık: Utilitarianism Eseri Üzerine Derinlemesine Bir İnceleme

John Stuart Mill'in Utilitarianism (Faydacılık) adlı eseri, etik felsefesinde ve toplumsal düşüncede önemli bir dönüm noktası olmuştur. Mill, bu eseriyle faydacılığın savunucusu olarak, bireysel eylemlerden toplumsal politikalara kadar geniş bir yelpazede fayda ilkesini nasıl uygulanabilir kılabileceğini tartışır. Faydacılık, tarihsel olarak Jeremy Bentham tarafından kurulan bir ahlak anlayışıdır, ancak Mill, bu anlayışı daha derinlemesine ve daha insan odaklı bir biçimde geliştirmiştir. Bu yazıda, Mill’in faydacılık anlayışını, bu anlayışın etik, epistemolojik ve toplumsal boyutlarını detaylı bir şekilde ele alacak, Utilitarianism eserinin felsefi temellerini daha geniş bir perspektiften inceleyeceğiz.

Faydacılığın Temel İlkeleri ve Mill'in Yaklaşımı

Faydacılık, genel olarak "en fazla mutluluğu en fazla insana sağlamak" ilkesine dayanan bir etik teorisidir. Bu anlayış, bireysel eylemlerin doğruluğunu, sonuçlarının insanlara sağladığı mutlulukla değerlendirir. Faydacılığın temel amacı, bireylerin ve toplumların daha fazla mutluluk ve refah içinde yaşamalarını sağlamaktır. Bu anlamda, faydacılığın temel ilkesi, en büyük mutluluk ilkesi olarak özetlenebilir: “Doğru eylemler, en büyük mutluluğu doğuran eylemlerdir.”

John Stuart Mill, faydacılığın savunucusu olarak, bu felsefi yaklaşımın toplumsal düzeyde uygulanabilirliğini tartışırken, yalnızca bireysel mutluluğa değil, aynı zamanda genel refahı gözeten bir yaklaşımı savunur. Mill, bireysel özgürlüklerin önemini vurgular ancak bu özgürlüklerin, toplumsal faydayı artırmak adına sınırlanması gerekebileceğini de kabul eder. Mill'in faydacılık anlayışında, bireysel ve toplumsal mutluluğun dengeyi sağladığı bir etik model vardır. Bu model, her bireyin en büyük mutluluğu arama hakkını kabul ederken, toplumun da ortak iyiye ulaşabilmesi için bazı sınırlamaların yapılmasını kabul eder.

Mill, faydacılığın yalnızca bireysel eylemlerle değil, toplumsal refahı artırmak için sosyal politikalara da uygulanabileceğini savunur. Bu noktada Mill, toplumların ve devletlerin en büyük mutluluğu gözeterek kararlar almaları gerektiğini belirtir. Mill’in, faydacılığın bireysel hazlardan çok toplumsal refahı nasıl merkeze koyabileceğine dair görüşleri, onun bu teoriyi toplumların etik gereksinimlerine uygun hale getirmesini sağlamıştır.

Mill'in İnsan Doğasına ve Mutluluk Anlayışına Yaklaşımı

Faydacılığın temel ilkelerinden bir diğeri de "mutluluk" kavramıdır. Ancak Mill, mutluluğun yalnızca bedensel hazlarla sınırlı olmadığını, aynı zamanda zihinsel ve manevi hazları da içeren bir anlayışı benimsemiştir. Mill’e göre, insanlar sadece bedensel hazlarla mutlu olmayı değil, aynı zamanda entelektüel, manevi ve kültürel hazları da deneyimleyerek mutluluğu bulurlar. Mill, bu bakış açısını "yüksek hazlar" ve "düşük hazlar" arasındaki farkı anlatarak açıklar. Mill’in felsefesinde, yüksek hazlar; sanattan, bilimden, entelektüel faaliyetlerden veya yüksek ahlaki değerlerden alınan hazlardır. Buna karşılık, düşük hazlar, fiziksel zevkler gibi daha kısa vadeli ve daha basit hazlardır.

Mill, "insanın mutluluğu sadece hayvanlar gibi bedensel hazlardan ibaret değildir" diyerek, insanın daha yüksek amaçlara yönelme kapasitesine sahip olduğunu vurgular. Bu görüş, onu Bentham’dan ayıran önemli bir farktır. Jeremy Bentham, mutluluğu yalnızca bedensel haz ve acı üzerinden tanımlarken, Mill bu anlayışı daha kapsamlı hale getirir. Ona göre, bir insanın yaşamındaki anlamlı ve yüksek amaçlara ulaşması, bu kişinin gerçek mutluluğu ve iç huzuru deneyimlemesiyle sonuçlanır.

Bu yaklaşım, Mill’in felsefesinin daha zengin bir insan doğası tasarımı sunduğunun göstergesidir. İnsanlar sadece fiziksel hazlarla değil, aynı zamanda entelektüel, duygusal ve manevi gelişimle de mutlu olabilirler. Mill, bu nedenle insanları daha yüksek amaçlara ulaşmaya yönlendiren bir toplum yapısının kurulması gerektiğini savunur. Mill’in faydacılık anlayışı, toplumsal gelişimle birlikte, bireylerin mutluluğunun da artmasını hedefler.

Faydacılığın Bireysel Haklar ve Toplumsal Refah Arasındaki Dengeyi Kurma Çabası

Mill’in Utilitarianism eserinin en dikkat çekici özelliklerinden biri, bireysel haklar ile toplumsal refah arasında denge kurma çabasıdır. Mill, bireylerin özgürlüklerinin korunmasını savunsa da, bu özgürlüklerin toplumsal refahı artırmaya hizmet edebilmesi gerektiğini belirtir. Yani, bireysel özgürlüklerin sınırsız olmadığı, toplumun genel refahı ile bu özgürlüklerin sınırlarının çizilebileceği görüşünü savunur.

Mill, bu anlayışını "zarar prensibi" (harm principle) olarak açıklar. Bu prensibe göre, bir birey yalnızca kendisine zarar veren eylemlerini özgürce yapabilir. Ancak, bir birey diğer insanlara zarar veriyorsa, devletin veya toplumun müdahalesi gerekli olabilir. Bu prensip, faydacılıkla bireysel hakları dengelemeye yönelik önemli bir ilkedir. Mill, bireysel özgürlükleri savunsa da, toplumun ortak refahını tehlikeye atacak şekilde bireysel eylemleri sınırlamak gerektiğini de kabul eder. Bu görüş, bireylerin özgürlüklerini kısıtlayan ancak aynı zamanda toplumun genel çıkarlarını gözeten bir ahlaki çerçeve sunar.

Faydacılığın Eleştirileri ve Mill’in Savunmaları

Faydacılık, tarihsel olarak birçok eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu eleştirilerin başında, faydacılığın bireysel hakları göz ardı ettiği ve toplumsal mutluluğu sağlamak adına bireylerin özgürlüklerini kısıtlayabileceği yönündeki argümanlar gelmektedir. Mill, bu eleştirileri cevaplandırırken, faydacılığın hiçbir zaman bireysel hakları ihlal etmeyi amaçlamadığını ve her bireyin mutluluk arayışının önemli olduğunu savunmuştur. Mill, bireylerin mutluluğunun toplumsal refahı artıracak şekilde korunması gerektiğini vurgulamış, ancak bu hakkın yalnızca toplumu tehlikeye atmadığı sürece geçerli olduğunu belirtmiştir.

Faydacılığa yöneltilen bir başka eleştiri de, “en büyük mutluluk” ilkesinin soyut ve belirsiz bir hedef olabileceği yönündedir. Bazı eleştirmenler, faydacılığın bir eylemin doğru olup olmadığını belirlemek için net bir ölçüt sunmadığını iddia ederler. Mill, bu eleştiriyi de reddetmiştir. Ona göre, “mutluluk” sadece bedensel hazlardan ibaret değildir; insanların entelektüel gelişimleri, sosyal sorumlulukları ve toplumsal katkıları da mutluluğa dahil edilmelidir. Mill’in, mutluluğu çok daha geniş bir perspektiften tanımlaması, faydacılığı daha uygulanabilir ve anlamlı bir etik teori haline getirmiştir.

Faydacılığın Modern Toplumlar Üzerindeki Etkisi ve Uygulama Alanları

Faydacılık, sadece bireysel eylemlerin doğru veya yanlışını belirlemede kullanılmaz; aynı zamanda toplumsal düzeyde de politika üretimine rehberlik eder. Mill’in faydacılıkla ilgili geliştirdiği ilkeler, sosyal politikalardan ekonomiye, eğitimden sağlığa kadar geniş bir yelpazede uygulanabilir. Örneğin, sağlık politikalarında faydacılığın ilkesi, toplumun sağlık düzeyini artırmaya yönelik programların öncelikli olmasını savunur. Eğitimde ise, her bireyin kendini en iyi şekilde geliştirmesi için en yüksek fırsatların sunulması gerektiğini vurgular.

Mill’in eseri, özellikle devletin toplumun refahını artırma amacına yönelik müdahalelerini savunduğu için modern sosyal devlet anlayışının temellerini atmıştır. Eğitim, sağlık ve kamu hizmetlerinin toplumsal faydayı artırmaya yönelik bir araç olarak kullanılması gerektiği görüşü, Mill’in faydacılık anlayışına dayanmaktadır. Bununla birlikte, Mill’in anlayışına göre, devletin müdahale etmesi gerektiği durumlarda bile, bu müdahale, bireylerin temel haklarına zarar vermemelidir.

Sonuç

John Stuart Mill’in Utilitarianism adlı eseri, sadece etik bir teori sunmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal düzenin inşasına dair önemli bir rehberlik yapar. Mill, bireysel haklarla toplumsal refah arasında bir denge kurarak, modern toplumların etik ve politika anlayışlarına önemli katkılarda bulunmuştur. Faydacılık, sadece bireylerin hazlarını en üst düzeye çıkarmakla ilgilenmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal refahı da gözetir. Mill’in felsefesi, bu iki unsuru birbirine entegre ederek, bireylerin özgürlüklerini ve toplumsal çıkarları dengeleme çabasıyla hala geçerliliğini koruyan bir etik düşünce sistemidir.