Kitabın Adı:

Leonardo  

Yazar             :

Martin Kemp  

Çevirmen:

Handan Balkara  

Sayfa:

280 

Cilt:

Ciltsiz 

Boyut:

12 X 20 

Son Baskı:

02 Temmuz, 2021 

İlk Baskı:

02 Temmuz, 2021 

Barkod:

9786254492884 

Kapak Tsr.:

Füsun Turcan Elmasoğlu 

Editör:

Helin Çakır  

Kapak Türü:

Karton 

Yayın Dili:

Türkçe 

   

 

 

 

Orijinal Dili:

Almanca

Orijinal Adı:

Leonardo  

Leonardo Kitabı Üzerine Yüksek Lisans Seviyesinde Analiz

Martin Kemp’in Leonardo Kitabı Üzerine İnceleme

Martin Kemp, Oxford Üniversitesi’nde sanat tarihi profesörü olarak Leonardo da Vinci çalışmalarıyla ünlüdür. Kemp’in Leonardo (2004) adlı kitabı, sanat tarihçiliği ile bilimsel perspektifleri bir araya getirerek Leonardo’nun yaşamı ve eserlerine bütüncül bir bakış sunar. Kitabın girişinde Kemp, Leonardo’yu bir “sanatçı-mühendis (artist-engineer)” olarak nitelendirir ve onun doğa araştırmalarındaki yaklaşımına vurgu yapar. Örneğin Kemp’e göre Leonardo’nun “her bakışı ve çizimi bir analiz eylemidir”; yani her çizim ve gözlem, doğanın işleyişine dair bir sorgulama, yeniden yorumlama sürecidir. Kemp, Leonardo’nun çok yönlü çalışmalarındaki çeşitliliğin altında yatan eğilimin “gözlemlenen her şeyin işleyişinde içsel bir birlik bulma arzusu” olduğunu da belirtir. Bu bağlamda, Leonardo’nun sanatı ve bilimi ayrı kavramlar olarak değil, birbirini bütünleyen tek bir entelektüel proje olarak ele alınır. Kemp, Leonardo’nun sanattaki estetiğini ve bilimsel araştırmalarını ayırmak yerine bir arada değerlendirmiş; sanat ile bilimin, doğayı yeniden modelleme süreçlerinde kesiştiğini göstermiştir.

Kemp’in bu bakış açısı, Leonardo çalışmalarına özgün yorumlar getirir. Kitapta Leonardo’nun resimlerini, anatomi çizimlerini, mühendislik projelerini ve doğa gözlemlerini yan yana ele alır. Örneğin Long’un değerlendirmesine göre Kemp, Leonardo’nun “üstün bir görselleştirici (supreme visualizer)” olduğunu, fikirlerini “gerçek şeyleri ve olguları görmek üzerine” kurduğunu yazar. Leonardo’nun hem insan anatomisi hem de doğa üstündeki çalışmaları, onun düşünce sisteminin parçaları olarak sunulur; insan vücudu ve mekanik makineler arasında analojiler kurulur ve “mikrokozmos ile makrokozmosun aynı organizasyon ilkelerini paylaştığı” vurgulanır. Kemp, Leonardo’nun eserlerinde yapısal birlik arayışını açıkça ortaya koyarak, sanatta ve bilimde görünen tüm çeşitliliğin altında evrensel prensiplerin izi olduğunu göstermeye çalışır.

Metodoloji ve Tarihsel Çerçeveleme

Kemp’in Leonardo kitabındaki yöntem, sanat tarihçiliğinde “fonksiyonel yaklaşım” olarak tanımlanabilecek bir pratiğe dayanır. Bu yaklaşım, Leopold von Ranke’in tarih yazımında öne sürdüğü “olayları oldukları gibi aktarma” idealine benzer şekilde, eserleri kendi dönemi bağlamında yeniden okumayı amaçlar. Örneğin Topper’ın belirttiği üzere Kemp, İtalyan Rönesans eserlerini analiz ederken “günümüz ideolojilerini geçmişe yansıtmamaya” gayret eder ve öncelikle çağdaş kaynaklara bağlı kalarak dönemin sosyal ve ekonomik koşullarını dikkate alır. Bu bağlamda Kemp, söz konusu dönemde yapılan sözleşmeleri, ekonomiyi ve zanaat ilişkilerini inceleyerek Leonardo’nun sanatını bir zanaatkar perspektifiyle yorumlar (Kemp’in Behind the Picture adlı çalışmasında olduğu gibi).

Kemp’in kişisel geçmişi de bu metodolojiyi şekillendirmiştir. Cambridge’de doğa bilimleri ve sanat tarihi eğitimi almış olan Kemp, Leonardo’ya bilimsel ve ampirik bir tavırla yaklaşır. Yaşam öyküsünde Leonardo’yu ilk olarak Windsor’daki anatomi çizimleri aracılığıyla tanıdığını belirten Kemp, “her zaman bilimsel – niceliksel ve kademeli” bir yöntemi benimsediğini söyler. Gerçekleri destekleyen somut kanıtlara önem verir; bu nedenle metaforlar ve spekülatif yorumlar konusunda temkinlidi. Lankford’ın ifadesiyle Kemp, bir “ampiristtir” – “fiziksel kanıtlar” ona göre en güçlü bilgiyi sağlar. Ayrıca Kemp, Leonardo kitabında eski kaynaklardan doğrudan alıntılar yaparak okuyucuyu dönemin zihniyetine yaklaştırır, modern yorumları sınırlı tutar (örneğin cinsiyetçilik veya psikanaliz gibi geç antik perspektifleri geri planda bırakır).

Leonardo’nun Sanat ve Bilim Kimliğinin Sentezi

Kemp’in Leonardo’sunda belki de en önemli tema, Leonardo’nun sanatçı kimliği ile bilimsel kimliğinin kaynaştırılmasıdır. Geleneksel söylemde Leonardo çoğunlukla sanattan sapmış bir bilim insanı ya da bilime takılmış bir ressam olarak tasvir edilirken, Kemp tam tersine Leonardo’yu bir bütün olarak ele alır. Kitapta Leonadro’nun kendi ifadelerine ve uygulamalarına dayanarak, aslında bilimin onun sanatsal vizyonunun merkezinde yattığı öne sürülür. Kemp, Leonardo’yu “sanatını da doğayı taklit eden bir mühendis” olarak betimler. Lankford’ın yorumuyla Kemp’in portresi “oldukça modern, bilimsel bir adam”dır. Bu bakış açısı, Leonardo’ya bilimsel bir gözle bakar; sanat eserlerindeki teknik ve perspektif araştırmaları, otomatik olarak bilimsel merakın ürünleri olarak değerlendirilir. Örneğin Kemp, Leonardo’nun resim tekniğini ve çizim alışkanlıklarını incelerken bu süreci bir mühendislik analojisiyle yorumlar. Lankford’un ifadeleriyle, Kemp’e göre Leonardo “bilim yapan bir sanatçı”dır; oysa geleneksel görüş onu “bilimden dikkati dağılmış bir sanatçı” olarak tanımlar.

Kemp ayrıca Leonardo’nun görsel düşünce gücünü vurgular. Uzun bir değerlendirmede belirtildiği gibi, Kemp Leonardo’nun not defterlerini “eşsiz bir bütünlük sistemi” olarak yorumlar; kelimeler ve çizimler birlikte çalışarak tutarlı bir düşünce sistemini açığa çıkarır. Leonardo’nun deneysel anatomi çizimleri, hidrolik projeleri, uçuş mekanizmaları ve tablo taslakları, hepsi birbirini tamamlayan bir sistem içinde sunulur. Bu perspektifle, örneğin Leonardo’nun kalp kapakçıklarıyla ilgili buluşu veya bilimsel buluşları, sadece bilimsel merak değil, aynı zamanda sanatsal yaratımın ayrılmaz bir parçası olarak görülür.

Akademik Katkılar ve Eleştiriler

Kemp’in Leonardo kitabı, akademik dünyada genellikle “erişilebilir ama sofistike bir giriş” olarak değerlendirilir. Özellikle, Kemp’in bu ünlü sanatçı-bilginin karmaşık düşünce yapısını sade bir dille açıklamaya çalışması övgü almıştır. Ayrıca kitap, resimlerin detaylı bir “galeri”sini ve kronolojik bir yaşam çizelgesini içererek kapsamlı bir kaynak niteliği taşır. Yazar, Leonardo’nun hayatı ve eserleri konusunda detaylı bir liste (yapıt kataloğu), zaman çizelgesi ve bibliyografya sunarak okuyucuya araştırma için zengin malzeme sağlar.

Bununla birlikte, eleştirmenler eserin akademik eksikliklerine de işaret eder. Örneğin Long’un değerlendirmesine göre kitap, bol görsel malzeme ve güzel anlatımına karşın ayrıntılı dipnotlar ve bibliyografik kaynak listeleri açısından zayıftır. Uzun bir incelemede belirtildiği gibi, Kemp kitap boyunca Leonardo’nun kendi elyazılarından çeviriler yapar ancak bunlar için kaynak göstermemiştir; ayrıca el yazmaların tam listesini içeren bir ek de eklememiştir. Bu durum, kitabın genel okuyucu için akıcı ve okunabilir olmasına rağmen, derinlemesine akademik araştırma yapmak isteyenler için bazı sınırlamalar doğurur.

Sanat tarihi disiplini bağlamında bakıldığında Leonardo, Kemp’in disiplinlerarası vizyonunu yansıtır. Çalışma, Rönesans sanatı ve bilim tarihini bir arada düşünmenin örnek bir uygulamasıdır. Kemp’in yaklaşımı, geleneksel insanist sanat tarihi anlatılarıyla kıyaslandığında doğalcı ve kanıta dayalıdır. Bir eleştirmen de Kemp’in eserini “günümüz ideolojilerinden ziyade çağdaş kaynaklara dayanarak” bir tarih yazımı örneği olarak niteler. Sonuç olarak, Kemp’in Leonardo kitabı, sanat tarihi disiplinine bilimsel merakı öne çıkaran bir metodolojiyi aşılamakta ve Leonardo çalışmalarında çok disiplinli analizleri teşvik etmektedir.

Sonuç

Martin Kemp’in Leonardo adlı eseri, Leonardo da Vinci’yi hem sanat hem de bilim ışığında yeniden ele alarak, Rönesans dahisinin kimliğine dair yeni bakış açıları sunar. Kemp, kitabında Leonardo’nun “her çizim ve gözlemin bir analiz eylemi” olduğunu vurgulayarak, onun sanatı ve bilimi iç içe geçmiş bir düşünce sistemiyle birleştirdiğini gösterir. Yöntem olarak Kemp, orijinal kaynakları titizlikle kullanan bir işlevsel yaklaşım benimser. Bu sayede kitabın bulguları, sanat tarih disiplininin geleneksel çerçevesini genişleterek, çok yönlü kanıtlarla örülmüş bir Leonardo portresi ortaya koyar. Kemp’in Leonardo’su hem genel okuyucuya hem de akademik çevrelere hitap eden, görsel ve bilimsel içeriği zengin bir çalışmadır. Bununla birlikte, eleştirilen eksiklikleri (dipnot yetersizliği gibi) göz önüne alındığında, kitap özellikle Leonardo’nun karmaşık düşünce dünyasını anlatan sağlam bir başlangıç noktası olmakla birlikte, derinlemesine çalışmalar için ek referans kaynaklara ihtiyaç duyulabileceği anlaşılmaktadır.

Kaynakça

• Kemp, M. (2004). Leonardo. Oxford University Press.
• Long, P. O. (2006). Leonardo (Book review). Technology and Culture, 47(1), 184–186. https://doi.org/10.1353/tech.2006.0080
• Lankford, M. (2018, August 17). The Keeper of the Keys Tells His Tale. Los Angeles Review of Books. https://lareviewofbooks.org/article/the-keeper-of-the-keys-tells-his-tale/